Please activate JavaScript!
Please install Adobe Flash Player, click here for download
ePaper created 2017-11-02, 10:56:33 | version 1.38.0
8 DENTAL TRIBUNE Serbia&Montenegro Edition Osnovi upotrebe 3D Cone Beam CT uređaja u radiografiji kraniofacijalne regije pacijenta Autori: dr M. Uzelac, inž M. Vilimonović Cone Beam CT uređaji predstavljaju najveću tehničku inovaciju u svakodnevnoj stomatološkoj praksi u poslednjih petnaest godina. Pouzdani i funkcionalni tro- dimenzionalnni radiološki prikazi olakšavaju i šire spektar kliničkih indikacija u svakodnevnom radu. Mogućnost integracije i interakcije sa najsavremenijim tehničkim uređajima otvara nove vidike oralnoj implantologiji i oralnoj horurgiji, maksilofacijalnoj hirurgiji, svakodnevnoj stomatološkoj praksi kao i naučno istraživačkim projektima. Neophodno je postvaviti smernice za upotrebu 3D CBCT tehnologije u stomatologiji. Uvod Tehnika Cone Beam kompju- terizovane tomografije (CBCT) promovisana je pre osamnaest godina kao novi concept radio- loške dijagnostike. Unazad ne- koliko godina sa povećanjem dostupnosti uređaja koji omo- gućuju ovu vrstu dijagnostike, unapređenjem tehničkih ka- rakteristika uređaja i prateće softverske podrške ona zauzima mesto zlatnog standarda u di- jagnostičkim metodama krani- ofacijalne regije kako u stoma- tologiji tako i u ORL primeni. Ideja razvoja koncepta zasniva se na konstrukciji jednostavni- jih, samim tim jeftinijih ure- đaja, kojima bi se omogućilo generisanje trodimenzijalnog zapisa uz smanjenu količinu zračenja saopštenu pacijentu, praćeno povećanom dostu- pnosti tehnologije. U odnosu na „klasične" tehnike kompjuteri- zovane tomografije koje koriste višestruka ili produžena izla- ganja pacijenta izvoru x-zraka tehnički koncept CBCT uređaja tokom jedne kružne ekspozi- cije koničnim snopom x-zraka, obezbeđuje radiološki zapis. Uz pomoć specifičnih matematič- kih algoritama vrši se obrada radiološkog zapisa i rekonstru- iše trodimenzionalni zapis re- gije od interesa. Puni kapaciteti tehnologije do izražaja dolaze u oralnoj hirurgiji čiji su glavni predmet rada promene u viso- ko kontrastnim tkivima poput viličnih kosti i zuba udružene sa visokom prostornom preci- znošću rekonstruisanog tro- dimenzijalnog zapisa. Iako se tehnologija na našem tržištu u upotrebi nalazi u prethodnih osam godina, upoznatost kako opšte stomatološke populacije, tako i one čiji je osnovi predmet neka vrsta hirurgije u prostoru facijalnog masiva je zapanjuju- će mala. S obzirom da je reč o dijagnostičkom konceptu koji u svojoj osnovi korisiti x-zra- ke neophodne su smernice za upotrebu na osnovu kojih se definišu indikacije i pravila upotrebe shodno tehničkim mogućnostima koncepta. Razvi- jene zemlje evrope (Nemačka, Francuska, Engleska...) su ovu potrebu prepoznale i formulisa- le u vidu nacionalnih smernica za upotrebu CBCT tehnologi- je. Ipak veliki broj zdravstvenih sistema ne poseduje kapacitete za razvoj ovakvih smernica. Cilj ovog rada je da se predstave smernice za upotrebu 3D CBCT tehnologije u stomatologiji, obje- dinjene i nastale pod okriljem evropskog projekta/foruma SE- DENTEXCT, uz isticanje onih delova koji se posebno odnose na oblast rada oralne hirurgije. Osnovna ideja foruma je da se obrade sve trenutno dostupne stručne i naučne publikacije kako bi se formulisala pravi- la (evidence based guidelines) i smernice dobre kliničke prakse. Zaključci foruma su objedinjeni i formulisani u martu 2012 go- dine. Iako cilj ovog rada nisu tehničke karakteristike tehno- logije, neophodno je definisati osnovne karakteristike radio- loškog zapisa nastalog korišće- njem 3D CBCT tehnologije. Osnove 3D Cone Beam imidžinga Šta je Cone Bean Imidžing? Dijagnostička procedura akvi- zicije radioloških snimaka kraniofacijalne regije, dobi- jenih uzimanjem projekcija regija od interesa na RTG aparatu i njihova vizuelizaci- ja na radnoj stanici – računaru. Proces dobijanja vizuelnog pri- kaza radioloških snimaka vrši se iz dva procesa: 1. Primarna rekonstrukcija - rekonstrukcija kompijuterske tomografije (CT) izvršenih projekcija odnosno sirovih sni- maka pomoću specijalizovanih matematičkih algoritama; 2. Sekundarna rekonstrukcija - njihova vizuelizacija na samoj radnoj stanici (računaru). Akvizicija radioloških snimaka Merenjem ukupnog slabljenja (smanjenja intenziteta) x-zraka u svim pravcima ravni može se izračunati struktura objekta tj. pronalaženjem koeficijenta sla- bljenja u svakoj tački. (Sistem Input X-ray intesity (I0) Output X-ray intesity (I) I = I0eƒ µxdx µ= Attenuation coefficient x= Distance from tube Slika 1. Sistem kompjuterske tomografije(CT) X-ray X-ray source Flat panel detector Field of view volume FOV Voxel size Isotropic voxel=cubical form Slika 2. Rekonstrukcija snimka Volumetrijski rendering Površinski rendering Axial Sagittal Coronal Custom Slika 3. Rekonstrukcija snimka kompijuterske tomografije (CT) (Slika 1)). Postoji više tehnoloških re- šenja tj. radioloških uređaja za potrebe akvizicije radioloških snimaka pomoću kompjuterske tomografije: Fan Beam CT (tra- dicionalna medicinska metoda, Linijski detektor); Multirow –Detector CT (maksimalno 320 paralelnih linija); Cone Beam CT (nova metoda za kraniofaci- jalnu regiju, CMOS Flat Panel ili Image Intensifier detektor). Kod Cone Beam CT sistema gradivna jedinica snimka je- ste tzv. izotropski voksel kubič- ne forme (odatle i naziv Cone Beam, jer potiče od ulaznog X- zraka kubične forme koji pada na detektor). U zavisnosti od ve- ličine detektora (aktivne površi- ne za akviziciju upadnog snopa x-zraka) zavisi veličina vidnog polja koje se može vizuelno prikazati tj. veličina regije koju možemo snimiti u jednom pro- cesu skeniranja. Kao što smo napomenuli, postoje dve vrste detektora. CMOS Flat Panel de- tektor se u konkretnoj upotrebi pokazao kao bolje rešenje (veća rezolucija dobijenih snimaka, izostanak geometrijske distor- zije, kraći proces akvizicije po- dataka, itd.). Rekonstrukcija snimaka Cilj CT rekonstrukcije jeste naći tačnu raspodelu vrednosti slabljenja 2D preseka (svaki 3D snimak se sastoji od 200 do 300 dvodimenzionalnih preseka tj. primarna akvizicija detektora jeste dvodimnzionalni presek pulsnog upadnog snopa genera- tora x-zraka. Princip tomograf- skog proračuna jeste razdvaja- nje volumena (celokupna regija upadnog zračenja) na gradivne jedinice – voksele i definisanje vrednosti slabljenja u svakom vokselu. (Slika 2). Vizuelizacija snimka Vizuelizacija snimka na rad- noj stanici se vrši multiplanar- nom rekonstrukcijom tj. prika- zom u više ravni. Osnovne ravni prikaza radiološkog snimka su: Sagitalna, Koronalna i Aksijal- na ravan, kao i podešavajuća ravan po angulaciji. Takođe odgovarajući softver za vi- zuelizaciju omogućava i 3D renderovani prikaz regiona snimanja. (Slika 3). Region od interesa koji se pri- kazuje na softeru može biti čitav region pacijenta koji je izložen x-zračenju ili samo jedan deo regiona od interesa. Opšte smernice CBCT imidžinga Kod upotrebe CBCT, opti- mizovana je neophodna koli- čina zračenja koja se saopštava pacijentu, po principu ALARA (as low as resonable achivable) DT> strana 13