Dental Tribune Netherlands Edition No.1, 2017

10 ExCERpT Dimensionale benadering Dit is een fragment uit het boek Allemaal mensen 2.0. Herkenning en benadering van gedragsstijlen en persoonlijkheidsstoornissen in de (para) medische praktijk (Prelum, 2016; ISBN: 978 90 856 2148 5) geschre ven door Marc America. Gepu bliceerd met toestemming van Prelum Uitgevers. Emotie of mensgericht wil zeggen dat je meer op mensen, sfeer en in teractie gericht bent en niet zozeer een specifiek doel nastreeft. [...] De belangrijkste kenmerken van de vier gedragsstijlen introvert Allemaal mensen taakgericht analytisch sturend extravert vriendelijk expressief rustig zakelijk nauwkeurig nuchter zuinig plichtsgetrouw bedachtzaam goed geïnformeerd rationeel behulpzaam gevoelig tolerant vriendelijk gehoorzaam afwachtend stabiel dominant besluitvaardig strijdvaardig zelfverzekerd daadkracht gedreven zoekt de discussie territoriaal avontuurlijk impulsief optimistisch dynamisch slordig emotioneel royaal Figuur 3 Kenmerkende gedragingen bij elke gedragsstijl Inleiding Menselijk gedrag kun je vanuit ver schillende optieken observeren. In dit hoofdstuk gaan we nader in op de sociale gedragsstijlen. We kij ken naar bepaalde dimensies van gedrag en komen zo tot een model om gedrag te begrijpen (zie hoofd stuk 1). Een sociale gedragsstijl be schrijft mensen vanuit de manier waarop zij op elkaar reageren. Hierbij ligt het accent op de stijl die van nature bij het individu past en waarbij hij zich het meest op zijn gemak voelt. In de systeemtheo rie daarentegen (zie hoofdstuk 4) wordt gedrag meer bestudeerd in reactie op het gedrag van een an der (interactie) en niet zozeer als gedrag dat van nature bij de per soon past. Vanuit de optiek van sociale gedragsstijlen kunnen spannin gen ontstaan wanneer je je anders voordoet dan je bent of wanneer je in aanraking komt met mensen die een andere voorkeursgedragsstijl hebben. Het is de kunst om te leven in harmonie met je eigen voorkeur en die van anderen. Dimensies Je kunt sociale gedragsstijlen ook bestuderen door in een grafiek be paalde dimensies tegen elkaar af te zetten; zo kun je in één oogopslag al veel informatie krijgen. In dit boek gebruiken we dit dimensio nale model, eerst als basismodel, later met allerlei toevoegingen die veel aanvullend inzicht ver schaffen. De gebruikte dimensies zijn extravert versus introvert en taakgericht versus emotiegericht. Extravert betekent dat je gericht bent op de buitenwereld, en intro vert dat je gericht bent op je eigen binnenwereld, je eigen gedachten. Taakgericht (ook wel controlege richt) betekent dat je erop gericht bent een bepaald doel te bereiken. Analytische stijl Nauwgezet en rustig. Nuchter en logisch. Werkt geconcentreerd en gedegen met oog voor details, meer dan voor grote lijnen. Hierin schuilt ook het gevaar dat hij door de bomen het bos niet meer ziet. Is een trage beslisser, omdat de beslissing pas tot stand komt na uitvoerig inwinnen en afwegen van informatie. Een solist, geen teamwerker. Handhaaft regels en normen, is geen inspirator. Is bang voor kritiek. Zit vast aan procedu res en werkwijzen. Wil autonomie en onafhankelijkheid. Laat zich niet met een kluitje in het riet stu ren, wil adequate informatie. Heeft moeite met filosofisch denken. Moet leren wat minder stijf en wat meer associatief te denken. Besturende stijl Resultaatgericht en een leider. Zelf standig. Stimuleert vernieuwing en verandering. Probleemoplos ser en een echte aanpakker. Is een doortastende beslisser en houdt controle op de voortgang. Houdt de grote lijn in de gaten en stimuleert loyaliteit aan de (bedrijfs)doelstel ling. Is slordig en gehaast (grote stappen snel thuis). Heeft te weinig oog voor relevante details. Houdt niet van theoretische bespiegelin gen. Is hierin een tegenpool van de theoretische, filosofisch ingestelde expressieve. Houdt te weinig re kening met mensen. Een stuurder kan behoorlijk kort door de bocht zijn en heeft vaak een kort lontje. Is soms te veeleisend en veroorzaakt demotivatie bij anderen, is formeel ingesteld, is objectief, hecht aan feiten en cijfers. Moet leren zaken in een groter theoretisch verband te plaatsen (relativeren). Heeft een monotoon stemgedrag, gebruikt weinig gebaren. Handelt buiten het gezag, neigt tot discussies opzoeken. Wil promotiemogelijk heden. emotie/mensgericht Figuur 2 In het schema zijn vier kwadranten te onderscheiden, en zo ontstaan in deze kwadranten de volgende gedragsstijlen: linksboven: analytisch (introvert en taakgericht) rechtsboven: sturend (extravert en taakgericht) linksonder: vriendelijk (introvert en mensgericht) rechtsonder: expressief (extravert en mensgericht) valkuil taakgericht valkuil kernkwaliteit valkuil kernkwaliteit kernkwaliteit uitdaging uitdaging schiet door introvert extravert uitdaging uitdaging kernkwaliteit kernkwaliteit ervaart als lastig goede aanvulling positief tegenovergestelde valkuil valkuil schiet door emotie-/mensgericht Figuur 6 In deze figuur is het concept van kernkwadranten ingevuld in het gedragsstijlenmodel met ego-veerkracht. Hierin wordt zichtbaar dat de rigide kant van gedrag feitelijk iemands valkuil is, het gedrag schiet door naar teveel van het goede. De valkuil wordt zichtbaar in de buitenste ring. Aan de andere kant, de flexibele kant in de binnenste ring, zie je de uitdaging. Dit is het gedrag waar je meer van zou moeten hebben. De middelste ring geeft het gedrag weer dat het beste bij je past binnen die gedragsstijl: dat noem je kernkwaliteit. Feitelijk is de binnenste ring van een bepaalde gedragsstijl (de uitdaging) hetzelfde als de middelste ring (de kernkwaliteit) van de tegenoverliggende gedragsstijl. allergie uitdaging Figuur 7 In deze figuur worden de kernkwadranten toegelicht: de kernkwaliteit, de valkuil, de uitdaging en de allergie. Het is een soort gradatie van een specifiek gedragskenmerk. Bijvoorbeeld als zuinig- heid bij je past (je kernkwaliteit) , dan is gierigheid je valkuil, royaal gedrag je uitdaging en kwistigheid je allergie. Vriendelijke stijl Gevoelstype en procestype, zorgt voor sfeer en biedt ondersteuning. Het gevaar is dat hij te veel in ge voelens blijft hangen en niet goed nuchter naar zaken kan kijken. Informeert anderen goed en moti veert mensen om hun talenten te ontplooien. Is sterk in coördinatie. Heeft weinig gevoel voor tijd en tempo. Pleegt overleg voor een be slissing en heeft soms te veel aan Allemaal mensen 2.0 Volledig herziene en uitgebreide druk In deze herziene en uitgebreide uitgave van Allemaal mensen wordt de relatie tussen biologische, sociologische en psychologische verklaringsmodellen zichtbaar gemaakt. Met deze mindmap kan iedere behandelaar gedragspatronen herkennen, begrijpen en aan zien komen. Ook wordt de samenhang van het gedrag met verschillende persoonlijkheidsstoornissen verklaard. Een handzaam stappenplan wijst de weg hoe hiermee om te gaan. Over de eerste druk “Voor alle werkzamen in de gezondheidszorg, dus ook voor tandartsen en mondhygiënisten, is het boek aan te bevelen. Hetzelfde geldt voor studenten in de tandheelkunde en de mondzorgkunde. Het is prettig geschreven, leest daardoor gemakkelijk en verveelt geen moment.” Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde Auteur: Marc America Omvang: 216 pagina’s Prijs: € 47,50 euro Geen verzendkosten en levering binnen 24 uur. dacht voor de mensen in plaats van het resultaat. Is weinig doortastend en vermijdt conflicten en risico’s. Is geduldig en voorzichtig. Biedt weerstand aan verandering, koes tert wrok. Stelt zich naar de buiten wereld toegeeflijk op maar houdt innerlijk vast aan eigen zienswijze. Wil zekerheid in situaties en op rechte waardering. Plaatst zichzelf niet graag in de spotlights en gaat complimenten soms uit de weg, terwijl hij er wel naar verlangt. Op vriendelijke types kun je bouwen, zij staan voor je klaar. Expressieve stijl Zorgt voor actie, leven in de brou werij. Respecteert anderen zon der het doel/resultaat uit het oog te verliezen. Stimuleert een open communicatie en motiveert an deren te leren van hun fouten. Filosofeert graag, denkt na over verschillende mogelijkheden en opties. In deze kan de stuurder wat van hem leren. Legt sterke nadruk op samenwerking. Wil graag de show stelen en is zeer gevoelig voor vleierij, persoonlijk succes of falen. Is slordig, trekt zich weinig aan van regels. Controleert te weinig en vertrouwt veel op verantwoor DENTAL TRIBUNE NETHERLANDS EDITION FEBRUARI 2017

Dental Tribune Netherlands Edition No.1, 2017

Pages Overview