Dental Tribune Turkish Edition No.4, 2016

Bilim & Araştırma DENTAL TRIBUNE Türkiye Baskısı 4 Ağız sağlığı, genel sağlığın ayrılmaz bir parçasıdır. Yapılan araştırmalar, periodontal sağlık ile, diyabet, gebelik komplikas- yonları, koroner kalp hastalıkla- rı, miyokard enfarktüsü, solu- num yolu hastalıkları, hematolo- jik hastalıklar, romatoid artrit gi- bi bazı sistemik durum ve hasta- lıklar arasında ilişki olduğunu göstermiştir (8, 16, 18, 24, 25). Tüm kan hücreleri, sağlığın sürdürülmesinde önemli rol oy- namaktadır. Gingival inflamas- yonda ve ileri periodontitis vaka- larında, yoğun bir lökosit infil- trasyonu izlenmektedir. Poli- morfonükleer lökositler, lenfo- sitler, makrofajlar, plasma hüc- releri, immün ve inflamatuvar reaksiyonların temel hücreleri- dir. İmmün ve inflamatuvar sis- tem hem birbirleri ile sıkı bir ilişki içinde hem de birbirlerin- den bağımsız olarak işlev gören anahtar sistemler olmasına kar- şın, bu savunma sistemleri ile ilişkili olmayan kırmızı kan hüc- releri ve platelet hücreleri de bu sistem içinde önemli roller üst- lenmektedirler (14). Beyaz kan hücreleri (lökosit- ler), enfeksiyon, inflamatuvar reaksiyonlar ve mikroorganiz- malara karşı gelişen hücresel yanıt sonucu ortama salınan proinflamatuvar sitokinlerden; kırmızı kan hücreleri (eritrosit- ler), periodontal dokulara oksi- jen ve diğer gazların taşınması ve beslenmesinden; platelet hüc- releri (trombositler) ise infla- masyon ve yara iyileşmesi sıra- sında meydana gelen hemoraji ve hipereminin giderilip, normal hemostazın sağlanmasından so- rumludur (1, 16). Dolayısı ile, herhangi bir kan hücresinde ya da kan yapan organda meydana gelen hastalık, hem ağız sağlığı- nın hem de periodontal sağlığın bozulmasına neden olacaktır. Bu hastalıklar basitçe, “hemostatik bozukluklar”, “kırmızı kan hüc- relerine ait bozukluklar ve has- talıklar” ve “beyaz kan hücrele- rine ait bozukluklar ve hastalık- lar” olmak üzere 3 ana başlık al- tında değerlendirilebilir (1). Be- yaz kan hücreleri veya lökosit bozuklukları, periodonsiyumu etkileyen temel kan hastalıkları- nı oluşturmalarına karşın, he- mostatik sisteme ve kırmızı kan hücrelerine ait bozukluklarda, periodontal dokular üzerine yı- kıcı etkiye sahip olabilirler. Ağız boşluğu, benzersiz ana- tomik ve fizyolojik yapısı nedeni ile, kanın sistemik olarak meyda- na getirebileceği etkileri göster- meye yatkındır (16). Ağız, sade- ce, vücutta, hematolojik kompli- kasyonların sıklıkla görüldüğü bir bölge değil, aynı zamanda pek çok hematolojik hastalığın ilk bulgularının saptandığı önemli bir organdır (1). Oral ka- vite dokuları, lokal olarak yüksek antifibrinolitik aktiviteye sahip dokulardır. Bu nedenle kanama bozukluğu olan hastalarda, dişta- şı temizliği ya da diş çekimi son- rası oral dokularda görülen uza- mış kanama zamanı önemlidir (20). Dişeti kanaması, özellikle von Willebrand hastalarında ve plateletlerinde sayısal ve yapısal anomalilerin bulunduğu hasta- larda yaygın bir bulgudur (12). Kanama sırasında karar verilme- si gereken en önemli durum, ka- namanın gerçekten uzun sürüp sürmediği ve kanamanın, hasta- nın varolan dişeti hastalığından kaynaklanıp kaynaklanmadığıdır (21). Bu durumdaki hastalar için hem bir hematolog hem de bir periodontologdan görüş almak daha uygun olabilir. Damar hasarı veya travma sonrası trombositler harekete ge- çerek geçici bir hemostatik tıkaç oluştururlar. Bu hemostatik tı- kaç, kanamanın durdurulmasın- da, koagülasyonun başlamasında ve sürdürülmesinde önemlidir. Hemostazda; megakaryoblastlar, promegakaryositler ve megakar- yositler rol oynamaktadır. Trom- bositler, megakaryositlerden kaynaklanmaktadırlar. Hemos- tazda, vasküler faktörler, trom- bositler, koagülasyon proteinleri, fibrinolitik mekanizma ve koagü- lasyon inhibitörleri rol oynamak- tadır. Eğer hemostatik sistem devreye girmezse, ya kanama di- yatezi, ya da tromboemboli (tromboz) meydana gelir. He- mostatik bozukluklar, kalıtımsal ya da sonradan kazanılmış bo- zukluklardır (12, 21). Oral mukozada ve gingivada görülen spontan kanamalar (Re- sim 1a), tedavi sonrası görülen ve durmayan dişeti kanamaları, bölgesel veya yaygın dişeti büyü- meleri (Resim 2a, 2b), gingival ülserasyonlar (Resim 2c, 2d), purpura, peteşiler, periodontal doku yıkımı, soluk gingiva (Re- sim 3) ve gingival parestezi, he- matolojik bir hastalığın veya bo- zukluğun belirtisi olabilir (1, 9, 11-13, 16, 19). Özellikle kontrol altına alınamayan dişeti kana- masının bazı hematolojik bozuk- lukların ilk bulgusu olduğu bildi- rilmiş olup, bu raporlarda, kon- trolsüz dişeti kanaması üzerine yapılan ayrıntılı sistemik değer- lendirme sonucu hastalara he- matolojik bozuklukları olduğu tanısı konulmuştur (7, 9, 24). Eğer, bir neden olmaksızın 15 dakikadan uzun süren dişeti ka- naması ya da tampon yapılması- na karşın azalmayan veya dur- mayan burun kanaması izleni- yorsa, hemen bir uzman hekime başvurulması gerekir (23). Histi- yositozis sendromu olan 50 has- tanın değerlendirildiği bir çalış- mada, bireylerin %36’sında oral tutulum olduğu, ve bu hastaların %16’sının, hastalıklarının ilk ta- nılarının diş hekimi yönlendir- mesi ile konulduğu görülmüştür (15). Bu nedenle, gingiva ve oral mukozada görülen ve kontrol Kanama Bozukluklarının Belirtisi Olarak Gingival Kanama Prof. Dr. Esra Güzeldemir, Yrd. Doç. Dr. Emre Yaprak Özet Oral ve sistemik hastalık arasında ispatlanmış bir ilişki vardır. Hema- tolojik bozukluklar; hemostatik bo- zukluklar, kırmızı ve beyaz kan hücrelerine ait bozukluklar olarak sınıflandırılabilirler. Kanama kon- trolü ve kan damarlarındaki hasa- rın onarılmasında, platelet hücre- leri önemli rol oynamaktadırlar. Ağız, hematolojik bozukluklara ait semptomların sıklıkla görüldüğü bölgelerden biri olup, dişeti kana- ması, çoğu hematolojik bozuklulu- ğun ilk bulgusudur. Spontan dişeti kanamaları, gingival ülserasyon- lar, dişeti büyümeleri, purpura, pe- teşiler, periodontal doku yıkımları, soluk dişeti ve dişetinde uyuşuk- luk, hematolojik bozuklukların, ağız bölgesi ile ilişkili diğer bulgu- lar arasında sıralanabilir. Diş heki- mi, anormal dişeti kanamaları ko- nusunda dikkatli olmalıdır. Hema- tolojik bozuklukları olan hastalar için iyi planlanmış diş ve dişeti te- davileri, etkin ve güvenlidir. Hasta- nın ve ailesinin bilgilendirilmesi, başarılı tedavi sonuçlarının elde edilmesi ve sürdürülmesi için önemlidir. Anahtar kelimeler Hematolojik hastalıklar, kanama bozuklukları, ağız kavitesi, peri- odontal dokular. Resim 1c: Hastanın diştaşları ve dişleri üzerindeki lekelenmeler temiz- lendikten 2 ay sonraki ağız içi görüntüsü. (5 numaralı kaynaktan alınmıştır). Resim 1b: Hasta dişlerini fırçalamaya başladıktan 4 gün sonraki ağız içi görüntüsü (5 numaralı kaynaktan alınmıştır). Resim 1a: İdiyopatik trombositopenik purpurası olan, 11 yaşındaki bir kız çocuğunun ağız içi görüntüsü. (5 numaralı kaynaktan alınmıştır). Kazanılmış Bozukluklar Trombositopeniler Karaciğer Hastalıkları (Siroz, akut hepatik yetmezlik, karaciğer transplantı gibi) Vitamin K yetmezliği Hematolojik Bozukluklar (akut lösemiler, miyelodisplaziler gibi) Koagülasyon Faktörlerine Karşı Oluşan Antibodiler ( kazanılmış von Willebrand Hastalığı gibi) Yayılmış İntravasküler Koagülasyon (Sepsis, travma, hemanjiyom, doğum komplikasyonları) İlaç Kullanımı (Antiplatelet, antikoagülan, antitrombin, miyelosüpresif ajanlar gibi) Vasküler Sorunları (Palpe edilemeyen purpura, kortikosteroid kullanımı, tromboemboli gibi) Kalıtımsal Bozukluklar Koagülasyon faktörlerindeki bozukluklar (von Willebrand Hastalığı, Hemofili A,Hemofili B, faktör II, V, VII, X yetersizlikleri gibi) Platelet Hastalıkları (Glanzmann Trombositopenisi, platelet granül hastalığı gibi) Fibrinolitik Bozukluklar (?2-plazmin yetmezliği, plazminojen aktivatör inhibitör-1 yetmezliği Vasküler Sorunlar (Hemorajik Telenjiektazi, gibi) Bağ Dokusu Hastalıkları (Ehlers-Danlos Sendromu) Tablo 1. Hemostatik Hastalıkların Sınıflandırılması° ° Seligsohn, U, Coller, BS: Classification, clinical manifestations and evaluation of disorders of hemostasis. In: Beutler, E, Lichtman, MA, Coller, BS, Kipps, TJ, and Seligsohn, U, eds: Williams Hematology. New York: McGraw-Hill Medical Publishing Division, 2003: 1471-7. Sayfa 5 DT

Dental Tribune Turkish Edition No.4, 2016

Pages Overview