Dental Tribune Turkish Edition

Endodontik Aletlerin Yapıları Enfeksiyon kontrol prosedür- leri modern diş hekimliğinin ve bütün klinik branşların temelini oluşturmaktadır (1). Bulaşıcı hastalıklar ve onlara karşı alına- cak önlemlerin farkına varılma- sıyla beraber bu prosedürlerin önemi daha da artmıştır. Endo- dontik aletler, kanal tedavisi sı- rasında tükürük, kan ve enfekte pulpa dokusu ile temas ederler (2). Çapraz enfeksiyonların ön- lenmesi amacıyla, bu aletlerin dekontaminasyonu ve yeniden kullanımı ile ilgili soru işaretle- rinin giderilmesi gerekmektedir. Endodontik aletlerin karma- şık yapılarına ek olarak, üretim aşamasında oluşan mikroskobik çatlaklar ve oyuklar birer retan- siyon alanı oluşturmaktadır. Re- sim 1a ve 1b’de ProTaper F2 (Dentsply Maillefer, Ballaigues, İsviçre) eğelerinin tarafımızdan çekilmiş, taramalı elektron mik- roskobundaki (Jeol JSM-T330 SEM, Tokyo, Japonya) görüntü- sünde de görüldüğü gibi, kulla- nılmamış eğe üzerinde dahi mölleme izleri ve metal artıkları mevcuttur. Dentin artıkları, iş- lemler sırasında kullanılan kay- ganlaştırıcı yağın oksidasyonu ile açığa çıkan karbon ve sülfüre yapışma eğilimi göstermektedir (3). Kanal preparasyonu esna- sında kullanılan bir ProTaper F2 tipi eğenin üzerindeki artıklar, 5 dakika boyunca enzimatik solüs- yonda (EmPower, Metrex Rese- arch Corporation, Romulus, Mic- higan, ABD) bekletildiği halde tam olarak temizlenememekte- dir (Resim 1c,d). Kullanılmamış bir döner sistem eğesinin ta- per’ının büyük olması, üzerinde daha fazla üretim artığı bulun- durmasına sebep olur (4). Nikel- titanyum eğeler kendi ekseni et- rafında bükülerek değil, makina ile işlenerek hazırlanırlar. Bu da yüzey pürüzlülüğüne sebep olur. Üreticiler elektropolishing kulla- narak daha yumuşak yüzeyler oluşturmaya çalışmışlardır (5). Bu durum, döner sistem eğeleri- nin, kullanım sonrasında da üzerlerinde daha fazla biyolojik artık ve dolayısıyla daha fazla üreyebilir bakteri bulunmasına sebep olmaktadır (1). Resim 2a ve 2b’de 25 numara 0.06 açılı bir Mtwo (VDW, Münih, Almanya) döner sistem eğesinin kullanımı takiben enzimatik solüsyonda (EmPower) 5 dk. bekletildikten sonraki taramalı elektron mik- roskobu ile çekilmiş görüntüsü mevcuttur. Resimden de görüle- bileceği üzere, dezenfeksiyon iş- lemi sonrasında bile döner sis- tem eğelerinin üzerinde artıklar kalabilmektedir. Üreticiden Gelen Eğe Steril midir? Üreticiden gelen çoğu endo- dontik eğe steril değildir ve yü- zeylerinde metal artıklarına ve debrise rastlanmıştır (3). Resim 2c ve 2d’de, ambalajından çıka- rıldıktan sonra taramalı elektron mikroskobunda görüntüsü çeki- len kullanılmamış bir 25 numa- ralı Mtwo döner sistem eğesinin yüzeyindeki metal artıkları göz- lenmektedir. Üreticiden alınan eğelerin steril olup olmadıkları- nı kontrol etmek için hazırlanan bir çalışmada (3), 15 çeşit el eğe- si ve döner sistem eğesi test edil- miştir. Test edilen 150 eğenin %13’ünde pozitif kültür tespit edilmiştir. Aletlerin % 5.25’lik sodyum hipoklorit (NaOCl) içeri- sinde 5 dk. tutulmasının eğeleri steril ettiği görülmüştür. Çalış- manın sonuçları ışığında, bütün endodontik eğelerin kullanılma- dan önce steril edilmeleri öneril- miştir. Ayrıca üreticilerin, aletle- rin steril olup olmadıklarına iliş- kin durumlarını paketlerin üze- rine yazmaları önerilmektedir (3). Bir başka çalışmada ise di- rekt üreticiden alınan kullanıl- mamış eğeler %6’lık NaOCl içe- risinde bekletilerek steril edilip edilemeyeceği araştırılmıştır. Yeni eğeler %6 kontamine bu- lunmuş ve NaOCl içerisinde dur- dukları süreler önemsenmeksi- zin, sterilizasyon sağlanamamış- tır (6). Üreticiden gelen eğeler ve frezlerin steril olup olmadığı- na dair yapılan çalışmalar sonu- cunda, eğelerin steril olmadıkla- rı ama sterilizasyon işlemlerinin %100 etkili olduğu söylenebil- mektedir. Yeni eğeler muhakkak steril edilmelidir (7). Endodontik Aletlerin Süngerler İçerisinde Sterilizasyonu Endodontik eğeleri steril et- mek için önerilen metotlardan biri süngerler içerisine yerleştir- mekten geçmektedir. Eğeler, süngerler içerisinde steril edil- dikten sonra, yine sünger içeri- sinde hastada kullanılmaktadır- lar. Ancak eğelerin, süngerler içerisinde steril olup olmadıkları bir soru işaretidir (8). Klinik pratikte süngerler, endodontik eğelerin saklanması için kulla- nılmaktadır. Ancak sterilizasyo- nun bu kontamine süngerler üzerine etkileri hakkında çok fazla araştırma yapılmamıştır (9). Sentetik sünger içerisine yerleştirilen endodontik eğele- rin steril olup olmadıklarının test edildiği bir çalışmada, sün- gerler 5 defa kuru sıcak havaya veya otoklava tabi tutulmuşlar- dır. Her ne kadar süngerler bu ısıları tolere etseler de vakaların ancak %96.67’sinde sterilizas- yon sağlanabilmiştir (10). Aletleri, ultrasonik temizlik öncesinde enzimatik solüsyon içerisinde bekletmenin herhangi bir faydası bulunup bulunmaya- cağının ve sterilizasyon öncesin- de ultrasonik banyo içerisinde endodontik eğelerin ne kadar zaman bekletilmesi gerektiğinin araştırıldığı bir çalışmada, eğe- lerin enzimatik solüsyonda bek- letilmesinin herhangi bir faydası görülmemiştir (11). Aletlerin üzerinde organik dokuların bu- lunması durumunda bakterilerin kimyasal solüsyon ile direkt te- masının engellenmesinden dola- yı, kimyasal solüsyonların etkin- liği azalacaktır (4). Her ne kadar endodontik eğelerin biyolojik debris varlığında bile steril edi- lebileceğine dair veriler olsa da (12) aletlerin bu biyo-artıklardan uzaklaştırılması, mikroorganiz- maların birçoğunu elimine eder (3). Debris varlığında ısının et- kinliğinin azalıp azalmadığı ko- nusu ise henüz tam olarak açık- lığa kavuşturulmamıştır (1). Ultrasonik temizleyicilerin, temizleme etkinliklerine karşın ultrasonik solüsyonun debrisle kontamine olması bir sorun teş- kil etmektedir (13). Bu sebeple, temizlik işleminin en kolay ve en etkin olarak yıkayıcı-dezenfekte edici makinelerde (washer di- sinfectors) yapılabileceği öne sü- rülmüştür (14). Yıkayıcı-dezen- fekte edicilerin üreticileri, çeşitli dental aletlerin yerleştirilebil- mesi amacıyla kasetler hazırla- mışlardır. Aletlerin, bu kasetler içerisinde daha iyi temizlenip te- mizlenmedikleri test edilmiştir; ancak sterilizasyon öncesinde artıkların eğeler üzerinden uzaklaştırılmasında oldukça et- kili bulunmuş olsalar da hiçbir eğe tamamen debristen arındırı- lamamıştır (15). Ayrıca, henüz steril olmamış aletlerin bu ka- setlere yerleştirilmeleri sırasın- da personelin enfekte olabilme riski vardır (15). Kesici Aletlerin Toplanması, Sterilizasyonu ve Atılması Dünya genelinde, sağlık çalı- şanları içerisinde, her yıl üç mil- yona yakın iğne batma yaralan- ması meydana gelmekte ve bu yaralanmalar Hepatit B, Hepatit C ve HIV enfeksiyonuna neden olabilmektedir (16). Yaralanma riskinin yüksek olduğu işlemler ise; kesici aletin monte edilmesi ya da çıkarılması, aletin kullanı- mı, iğne kapaklarının kapatıl- ması, aletlerin atık kutularına atılması sırasındadır. Hekimle- rin çapraz enfeksiyonları önle- medeki manevi sorumlulukları, hemen hasta tedavilerini ta- mamladıktan sonra bitmemek- tedir. Hastane enfeksiyonları, tüm dünyada olduğu gibi ülke- mizde de yüksek hastalık ve ölüm riski, meydana geldiğinde yüksek tedavi maliyeti nedeniyle önemli sağlık sorunlarıdır (17). Septik maddeler bütün yardımcı hizmet personelinin ve klinikle- rin temizliğini yürütmekle gö- revli kişilerin sağlıklarını tehli- keye atmayacak tarzda ele alın- malıdır (18). Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Tekniklerinin Endodontik Aletler Üzerindeki Etkisi Kök kanal tedavisinde hasta konforunun arttırılması ve kli- nisyenin yorulma ihtimalinin azaltılması amacıyla her zaman keskin aletler kullanılmalıdır. Ancak bir endodontik eğenin dentin preparasyonu için ne ka- dar süre istenilen keskinliği ko- ruyacağı muammadır (19). Sod- yum hipokloritin, nikel-titanyum (Ni-Ti) eğeler üzerinde korozyon meydana getirip getirmediğine dair pek çok çalışma mevcuttur. Bilim & Araştırma DENTAL TRIBUNE Türkiye Baskısı6 Endodontik Aletlerin Dezenfeksiyon ve Sterilizasyonu Arş. Gör. Dr. Fatıma Betül Baştürk, Dr. Hatice Selcen Biçer, Prof. Dr. Mahir Günday Sayfa 7DT A B C D Enfeksiyon kontrol prosedürleri, modern diş hekimliğinin ve bütün klinik branşların temelini oluştur- maktadır. Çapraz enfeksiyonların önlenmesi amacıyla, endodontik aletlerin dekontaminasyonu ve yeniden kullanımı ile ilgili soru işaretlerinin giderilmesi gerek- mektedir. Bu makalenin amacı, mevcut dezenfeksiyon ve sterili- zasyon yöntemleri, bu yöntemle- rin biyoartıkların temizlenmesi konusundaki etkinlikleri ve endo- dontik aletler üzerinde meydana getirdikleri deformasyonlar, kul- lanım sonrasında bu aletlerin na- sıl elden çıkarılması gerektiği hakkında bilgi sağlamak ve en- feksiyon kontrol prosedürlerinin önemi konusunda farkındalık dü- zeyini arttırmaktır. Anahtar kelimeler Dezenfeksiyon, endodontik alet- ler, enfeksiyon kontrol yöntemle- ri, sterilizasyon. Özet Resim 1. a) ProTaper F2 eğenin üzerinde üretim aşamasında oluşan metal artıkları ve mölleme izlerinin taramalı elektron mikroskobunda (SEM) görüntüsü (orjinal büyütme 50x) b) Aynı eğenin 200x büyütmedeki görüntüsü c) Aynı eğenin kullanım sonrasında enzimatik solüsyon içerisinde bekletildikten sonraki görüntüsü (50x) d) Eğenin 200x büyütmedeki görüntüsü. (Baştürk, FB)

Dental Tribune Turkish Edition

Pages Overview