Dental Tribune Netherlands Edition

8 Excerpt dental tribune - netherlands edition mei 2013 Kleurbepaling gebaseerd op technologie Dit is een fragment uit het recent verschenen boek De essentie van kleur in de esthetische tandheelkunde (Prelum Uitgevers, 2013; ISBN: 978 90 8562 113 3). De auteurs van dit boek zijn Steven J. Chu et al., de Nederlandse redactie bestond uit dr. Alma Dozic en Ghazal Khashayar. Gepubliceerd met toestemming van Prelum Uitgevers. BASISMEETSySTEMEN De kleur van tanden en kiezen wordt door een groot aantal fac toren beïnvloed. Een natuur lijk gebitselement heeft niet één, maar een groot aantal verschil lende kleuren. Ook translucen tie en opaciteit (zie hoofdstuk 3) spelen een grote rol bij de kleur bepaling. Bovendien is de tex tuur van het oppervlak van het element zeer bepalend voor het uiterlijk. Om de tandtechnicus nuttige informatie te kunnen ge ven moet men beschikken over een totaalbeeld van de ongeres taureerde gebitselementen, in clusief het omringende weefsel. Alle systemen voor kleurmeting bestaan uit een detector, een sig naaladaptor en software die het signaal zo verwerkt dat de gege vens in de behandelkamer of het laboratorium kunnen worden ge bruikt. Vanwege de complexe re latie tussen deze elementen is een nauwkeurige colorimetrische analyse niet eenvoudig. Puntmeting en integraalmeting Met puntmeetapparatuur wordt een klein gebied op het tandop pervlak gemeten. De grootte of diameter van de opening van het optische apparaat (meestal 3 mm2 ) bepaalt hoeveel van het tandoppervlak en dus de kleur wordt gemeten. De gemiddelde centrale incisief is 80100 mm2 (afb. 5.3). Bij puntmeting kan dan ook niet alle informatie worden verkregen die nodig is om een to taalbeeld te vormen. Bij appara tuur voor puntmeting zijn in het algemeen drie referentiepunten nodig voor het gingivadeel, het centrale deel en het incisale deel van het gebitselement (in totaal dus negen referentiemetingen). Dit grotere aantal punten bete kent dat er meer kans is op fou ten tijdens de beeldopname en dat er meer tijd nodig is voor het vastleggen van kleurinformatie. Bovendien is de hoeveelheid ge gevens die bij puntmeting wordt verkregen ontoereikend vanwege de niethomogene kleursamen stelling van het menselijk gebit. Puntmeetapparatuur is het ge schiktst voor het aantonen van kleurtrends of kleurtendensen en als hulpmiddel bij het afstemmen van kleuren. Voorbeelden van dit type apparatuur zijn het Vident EasyShade Compactsysteem (afb. 5.3) en de XRite ShadeX. Bij een integraalmeting wordt het volledige tandoppervlak ge meten en wordt een topografisch kleurenschema van het element verkregen (afb. 5.4). Bij dergelijke apparatuur wordt alle informa tie in één beeld vastgelegd. Om dat het volledige oppervlak wordt gemeten, verkrijgt degene die het apparaat bedient, consistentere, beter reproduceerbare informatie over de tandstructuur,1 die vervol gens naar het laboratorium kan worden gestuurd. Een nadeel van systemen voor integraalmeting is echter dat ze uitsluitend kun nen worden gebruikt voor fron telementen, aangezien de sensor te groot is om de molaren te be reiken. Voorbeelden van dit type apparatuur zijn de MHT Spectro Shade Micro, XRite ShadeVision en Olympus CrystalEye.16,17 TyPEN KLEURSySTEMEN RGBapparatuur Met de meeste videocamera’s of digitale enkelbeeldcamera’s voor consumenten wordt rode, groene en blauwe beeldinformatie ver kregen waarmee een kleurbeeld wordt geproduceerd. Deze wor den veelal aangeduid als RGB apparatuur. Bij digitale came ra’s en RGBapparatuur gaat het om de meest basale benadering van elektronische kleurbepaling, waarbij enige subjectieve kleur controle met het menselijk oog nodig is.1 Dergelijke systemen zijn in wezen systemen voor het vergelijken van stilstaande beel den. Digitale referentiefotografie wordt voornamelijk gebruikt om de communicatie tussen de tand arts en tandtechnicus te verbete ren als er met traditionele kleur tabs wordt gewerkt (afb. 5.5). Er zijn diverse methoden ge hanteerd om deze gegevens om te zetten in bruikbare tandkleur informatie.18 Het probleem met deze systemen is dat er geen controle is op een aantal vari abelen die belangrijk zijn voor een nauwkeurige kleurbepaling. Kleur wordt gesynthetiseerd uit RGBgegevens op basis van di verse aannames over de camera en het gebruik van referentiema terialen in het vastgelegde beeld. De nauwkeurigheid (betrouw baarheid) van RGBapparatuur is dubieus: dergelijke apparaten zijn geen meetinstrumenten, maar geven afleidingen van de kleurei genschappen van het vastgeleg de beeld. Dit soort systemen is eerder nuttig als referentiestart punt voor tandtechnici dan voor de bepaling van tandkleuren. Een voorbeeld van RGBapparatuur is het ShadeVisionsysteem van X Rite (zie afb. 5.2). Digitale camera’s Digitale fotografie en digitale beeldvorming genieten wereld wijd een bijzonder snel groeien de populariteit, maar worden in de tandheelkunde niet op grote schaal gebruikt. Op dit moment kent de toepassing van digitale fotografie in de tandheelkunde geen vaste nomenclatuur, proto collen, standaarden of followup. Zoals de meeste nieuwe techno logie in de tandheelkunde heeft ook digitale fotografie belang rijke voordelen voor de tandarts praktijk. Digitale camera’s zijn uiterst efficiënt en eenvoudig te gebruiken. Toch moet de tand arts over enige basiskennis van computertechnologie en fotogra fie beschikken om de mogelijkhe den optimaal te kunnen benutten (afb. 5.6). Het trainen van de juis te medewerkers in het verkrijgen en omgaan met de beelden kan het proces voor praktijk en pati ent rendabel en nuttig maken.19 Hoewel digitale fotografie voor de tandarts en tandtechnicus een ideaal hulpmiddel kan zijn voor het kwantificeren van kleur, is het gebruik van een digitale ca mera alleen niet voldoende voor kleuranalyse. Er is weliswaar een beschrijving van een kleurbe palingsprotocol waarbij gebruik wordt gemaakt van digitale ca mera’s, een grijze kaart en Adobe Photoshop, maar in de dagelijkse praktijk is dit nog niet haalbaar20 (afb. 5.7). Spectrofotometers Spectrofotometers zijn uiterst precieze instrumenten, die be trekkelijk eenvoudig te gebrui ken zijn. Ze meten lichtgolfleng tes die door een object worden weerkaatst, op een groot aantal punten van het visuele spectrum (ongeveer om de 10 nanometer). Deze metingen leveren spectrale kleurgegevens op (zie hoofdstuk 3, afb. 3.9). Een spectrofotome ter meet en registreert voor ie dere helderheid, verzadiging en tint van het zichtbare spectrum de hoeveelheid zichtbare stra lingsenergie.1,2,2124 Deze metingen leveren een complexe verzame ling reflectiewaarden op die visu eel worden geïnterpreteerd in de vorm van een spectrale curve (zie hoofdstuk 2, afb. 2.9). Spectrofo tometers meten de reflectie of doorlatingsfactoren van een ob ject golflengte voor golflengte en worden gebruikt voor het meten van de spectrale curve van porse lein en geëxtraheerde elementen. Dergelijke instrumenten verdelen en meten het visuele spectrum gewoonlijk in meerdere delen, wat 1632 verspreid liggende ge gevenspunten oplevert. De uitge breide gegevens die met behulp a b Afb. 5.3a en b De EasyShade Compact (een apparaat voor puntmeting). De tip van het instrument wordt op het tandoppervlak geplaatst. Er kan op één of meerdere plaatsen worden gemeten op natuurlijke gebitselementen, restauraties en kleurtabs. Voor een correct resultaat is het zeer belangrijk dat de tip correct wordt geplaatst. Afb. 5.4a en b Apparaten voor integraalmeting meten het volledige tandoppervlak en bieden een gedetailleerd overzicht van de kleurverdeling. Afb. 5.5a en b Als op technologie gebaseerde producten beschikbaar zijn, dienen traditionele kleurtabs voornamelijk als referentiemiddel. Afb. 5.6 Digitale camera’s kunnen worden gebruikt voor het maken van referentiefoto’s, die van cruciaal belang zijn voor kleuranalyse en kleurcommunicatie. a b a b