Please activate JavaScript!
Please install Adobe Flash Player, click here for download

Dental Tribune Polish Edition

DENTAL TRIBUNE Polish Edition Prawo 9 przez pacjenta o sobie samym jest przejawemrealizacjiwolnościoso- bistej i nietykalności osobistej. W związkuztymwewskazanymkon- tekście konstytucyjnym należy po- strzegać zgodę pacjenta na prze- prowadzenie jego badania lub udzielenie mu innych świadczeń zdrowotnych.Zgodatakajestreali- zacją na gruncie ustawowym gwa- rancjiwolnościosobistejinietykal- ności osobistej. Definicję pojęcia „zgoda pa- cjenta”należyjerozumiećjakojed- nostronne, odwołalne oświadcze- nie, na mocy którego wyłączona zostaje bezprawność interwencji medycznej, w granicach prawnie dopuszczalnych, przy jednoczes- nym przejęciu przez pacjenta (lub osoby wyrażającej zgodę w jego imieniu) ryzyka zwykłych na- stępstw związanych z udzielanym świadczeniem. Podstawowym za- łożeniem jest, aby zgoda ta była wyrażonaprzezpacjentaprzedwy- konaniem zabiegu. Odstąpienie od tej zasady i uzyskanie zgody pa- cjentanazabiegpojegowykonaniu lub w trakcie jego trwania czyni fakt wyrażenia zgody prawnie nie- skutecznym w myśl przepisów Ko- deksu Cywilnego. Istotną cechą omawianego oświadczenia jest również jego odwołalność, która przejawia się w możliwości wyco- fania przez pacjenta zgody na za- bieg w dowolnej chwili przed jego rozpoczęciem. Co do zasady, zgoda na zabieg medycznymusispełniać3zasadni- cze warunki. Po pierwsze, zgoda powinna przyjąć formę przewi- dzianąwodpowiednichprzepisach dla danej procedury. Po wtóre, osoba udzielająca zgody musi być uprawniona do jej udzielenia. Cho- dzituprzedewszystkimopacjenta, a więc – zgodnie z Ustawą o zawo- dzie lekarza – każdą osobę badaną lub osobę, której udzielane jest ja- kiekolwiek świadczenie zdro- wotne. Zgoda na udzielenie świad- czenia zdrowotnego musi być udzielonaprzezosobęzdolnądojej wyrażenia, a zatem może ją wyra- zićtylkopacjent,któregostanzdro- wia pozwala na przyjęcie ze zrozu- mieniem informacji udzielanej mu przez lekarza i podjęcie decyzji co dopoddaniasięokreślonymdziała- niom medycznym lub co do od- mowy poddania się im. Wyjątki od zasady wyrażania zgody bezpo- średnio przez pacjenta stanowią m. in. sytuacje, w których pacjent jest małoletni lub ubezwłasnowol- niony. Istnieją również szczególne okoliczności, w których może na- stąpić udzielenie świadczenia zdrowotnego bez zgody pacjenta. Unormowane są one w Ustawie o zawodzielekarza,gdziewmyślart. 33, badanie lub udzielenie pacjen- towi innego świadczenia zdrowot- nego bez jego zgody jest dopusz- czalne, jeżeli wymaga on nie- zwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawo- wym lub opiekunem faktycznym. W takich okolicznościach decyzję o podjęciu czynności medycznych lekarz powinien w miarę możliwo- ści skonsultować z innym leka- rzem. Okoliczności te lekarz odno- towuje w dokumentacji medycznej pacjenta.Ponadto,zgodniezart.34 ust. 7 wspomnianej ustawy, lekarz może wykonać zabiegi operacyjne lub stosować metody leczenia lub diagnostyki o podwyższonym ry- zyku dla pacjenta bez zgody przed- stawiciela ustawowego pacjenta bądź zgody właściwego sądu opie- kuńczego, gdy zwłoka spowodo- wana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjen- towi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Wtakim przypadku lekarz ma obo- wiązek, o ile jest to możliwe, za- sięgnięcia opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej spe- cjalności. O wykonywanych czyn- nościach lekarz niezwłocznie za- wiadamia przedstawiciela ustawo- wego, opiekuna faktycznego lub sąd opiekuńczy. Trzeci zasadniczy warunek po- prawności wyrażania zgody sta- nowi świadomość samej zgody orazfakt,iżjestonawynikiemswo- bodnej decyzji osoby ją wyrażają- cej, która to decyzja powstała na gruncie należytego rozpoznania okoliczności faktycznych. Jednym z fundamentów wyrażenia tzw. zgody świadomej jest obowiązek informowaniapacjenta,spoczywa- jący na lekarzu. Zgoda taka ozna- cza bowiem oświadczenie, które podjęte zostaje po uprzednim wy- czerpującym i dokładnym omó- wieniu z pacjentem wszelkich aspektów procedury medycznej, którą lekarz planuje wykonać. W konsekwencji niewykonania obo- wiązku informacji zabieg uznany może zostać za bezprawny. Stano- wisko takie zajmowane jest kon- sekwentnie również w orzecznic- twie. SądApelacyjny wWarszawie wwyrokuz18marca2005r.stwier- dził, iż wina funkcjonariusza ma miejsce nie tylko wówczas, gdy samzabiegskutkującypowstaniem szkody, w rozumieniu art. 361 k.c., zawierał elementy zawinienia, ale także wówczas, jeżeli proces decyzyjny pacjenta poprzedzający wyrażenie przez niego zgody na zabieg został zakłócony poprzez zaniechanie przedstawienia ewen- tualnychkomplikacjizabieguskut- kujących negatywnie dla życia lub zdrowia operowanego. Kolejnym orzeczeniem sądowym podkreśla- jącym taką interpretację przepisów jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, który w wyroku z 29 września 2005 r. podkreślił, że le- karzodpowiadanietylkozawinęw samym procesie leczenia, lecz także za każdą winę niedotyczącą technikimedycznej,awięcizanie- doinformowanie pacjenta o ryzyku i skutkach zabiegu. Samo zaś uzys- kanieformalnejzgodypacjentabez poinformowaniagooryzykuiskut- kach zabiegu powoduje, że jest to zgoda „nieobjaśniona” i jako taka jestwadliwa,wskutekczegolekarz działa bez zgody i naraża się na od- powiedzialność cywilną za szkodę wyrządzonąpacjentowi,nawetgdy postępuje zgodnie z zasadami sztukilekarskiej.Pacjentmusiznać przedmiot zgody, musi wiedzieć oproponowanejmetodzieleczenia, ryzyku zabiegu i jego następ- stwach. Zakres obowiązku infor- macji nie zależy od tego, co lekarz sądzi, ile pacjent powinien wie- dzieć, lecz od tego, co rozsądna osoba będąca w sytuacji pacjenta obiektywnie potrzebuje usłyszeć odlekarza,abypodjąć„poinformo- waną”iinteligentnądecyzjęwobec proponowanego zabiegu. Co wię- cej,art.31ust.1Ustawyozawodzie lekarza i lekarza dentysty jedno- znacznie nakazuje, aby informacja była przekazana pacjentowi w spo- sób przystępny, zaś z art. 13 ust. 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej wynika, że winna ona być sformułowana w sposób dla pacjenta zrozumiały. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał fundamentalne znacze- nie, jakie ma obowiązek informo- wania pacjenta. W swoim orzecz- nictwieSNwskazywał,iżinforma- cja udzielana przez lekarza przed zabiegiem powinna zawierać takie dane, które pozwolą pacjentowi podjąć decyzję o wyrażeniu zgody na zabieg z pełną świadomością tego, na co się godzi i czego może się spodziewać. Lekarz powinien poinformować pacjenta o rodzaju i celuzabieguorazowszystkichjego następstwach, które są zwykle skutkiem zabiegu, tj. pożądanych zewzględunajegocelskutkachza- biegu, jak i o innych (tzw. skutkach ubocznych). Informacja powinna w szczególności obejmować da- jące się przewidzieć możliwe na- stępstwa zabiegu, zwłaszcza jeżeli są to następstwa polegające na znacznym i istotnym uszczerbku zdrowia,którejakoskutekuboczny wprawdzie występują rzadko, ale niemożnaichwykluczyć,powinna także określać stopień prawdopo- dobieństwaichwystąpienia.Wtym wypadku nie można jednakże wy- magać, by informacja wymieniała wszystkie możliwe objawy na- stępstw zabiegu i zawierała ich opis. Wystarczające jest ogólne określenie rodzaju możliwych na- stępstw zabiegu oraz wskazanie, czy zagrażają życiu pacjenta, ewentualniejakimogąmiećwpływ naprawidłowefunkcjonowanieor- ganizmu. Należy wskazać również najnowsze orzeczenie Sądu Naj- wyższego – rozpatrywano sprawę pacjentki, która zgodziła się na za- bieg lekarski metodą klasyczną (tzw. metodą Nissena), czego skut- kiem było pogorszenie się stanu zdrowiapacjentki.Niedoszłobydo tego, gdyby zabieg wykonany zos- tał metodą laparoskopową, o której szpitalniepoinformowałpacjentki. WuzasadnieniuwyrokuSNwyjaś- nił, jak rozumieć obowiązek uzys- kaniazgodypacjentanazabiegme- dyczny. Musi to być zatem zgoda „objaśniona” i „poinformowana”. Pacjentmusirozumiećiświadomie akceptować ryzyko zabiegu. SN podkreślił ponadto, że wybór me- tody leczenia należy do pacjenta. Lekarzmusitenwybóruszanować, nawet jeśli jego zdaniem nie jest on trafny. W przedmiotowej sprawie, zdaniem sądu, lekarze nie wywią- zali się z obowiązku dostarczenia pacjentce odpowiednich informa- cjiometodachwykonaniazabiegu, w tym o wadach i zaletach obu me- tod, dlatego też jej zgoda na zabieg metodą Nissena nie była świa- doma. DT AD Małgorzata Świeca Kancelaria Prawna Świeca i Wspólnicy ul. Bagatela 11/3, 00-585Warszawa E-mail: kancelaria@swwp.pl www.swwp.pl Kontakt