Dental Tribune Polish Edition

Zasadę zgody pacjenta na przeprowadze- nie zabiegu medycznego reguluje Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pa- cjentaz6listopada2008r.,Ustawaz5grud- nia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz Kodeks Etyki Lekarskiej. Głównym źródłem omawianego funda- mentalnego prawa pacjenta jest przede wszystkim art. 32 ust. 1 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którym lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Ponadto, art. 34 ust. 1 tej ustawy stanowi,iżlekarzmożewykonaćzabiegope- racyjnyalbozastosowaćmetodęleczenialub diagnostyki stwarzającą podwyższone ry- zykodlapacjentapouzyskaniujegopisemnej zgody.Należyrównieżpodkreślić,iżnaleka- rzu spoczywa obowiązek, aby przed wyraże- niem zgody przez pacjenta udzielić mu lub jego ustawowemu przedstawicielowi przy- stępnejinformacjiojegostaniezdrowia,roz- poznaniu, proponowanych oraz możliwych metodachdiagnostycznych,leczniczych,da- jących się przewidzieć następstwach ich za- stosowania albo zaniechania, wynikach le- czenia oraz rokowaniu. Kolejnym, normatywnym potwierdze- niem istotnej roli zgody pacjenta jest art. 16 UstawyoprawachpacjentaiRzecznikuPraw Pacjenta, który stanowi, iż pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określo- nych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody. Podobne regulacje zawierają również ar- tykuły 13 i 15 Kodeksu Etyki Lekarskiej, zgodnie z którymi obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świado- megoudziałuwpodejmowaniudecyzjidoty- czących jego zdrowia, zaś informacja udzie- lona pacjentowi powinna być sformułowana w sposób dla niego zrozumiały. Ponadto lekarz powinien poinformować pacjenta o stopniu ewentualnego ryzyka zabiegów diagnostycznych i leczniczych oraz spodzie- wanych korzyściach związanych z wykony- waniem tych zabiegów, a także o możliwo- ściach zastosowania innego postępowania medycznego. Zgodnie z Kodeksem, oma- wiana instytucja zgody pacjenta jest wyma- gana dla postępowania diagnostycznego, leczniczego i zapobiegawczego, a jeżeli pa- cjent nie jest zdolny do świadomego wyraże- nia zgody, powinien ją wyrazić jego przed- stawiciel ustawowy lub osoba faktycznie opiekująca się pacjentem. Przedmiotową zasadę wyraża także pod- pisanaprzezPolskę(leczjeszczenieratyfiko- wana) Konwencja o Ochronie Praw Czło- wieka i Godności Istoty Ludzkiej w Dziedzi- nie Zastosowania Biologii i Medycyny, zwana w literaturze „Europejską Konwencją Bioetyczną”, przyjęta przez Komitet Mini- strówRadyEuropy19listopada1996r.Arty- kuł 5 tego międzynarodowego aktu stanowi, iż nie można przeprowadzić interwencji me- dycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby jej poddanej. Przed dokonaniem inter- wencji osoba zainteresowana otrzyma odpo- wiednieinformacjeoceluinaturzeinterwen- cji,jakrównieżjejkonsekwencjachiryzyku. Ponadto, osoba zainteresowana może w każ- dej chwili swobodnie wycofać zgodę. O wadze jednego z najważniejszych uprawnień pacjenta świadczy fakt, iż wyko- nywanie zabiegu leczniczego bez zgody pa- cjenta jest czynem karalnym, spenalizowa- nym w art. 192 Kodeksu Karnego, ściganym na wniosek pokrzywdzonego. W literaturze wskazuje się, że dokonanie zabiegu leczni- czego bez zgody pacjenta narusza jego wol- ność i to dobro prawne atakuje w takim przy- padku lekarz. Ponadto, zgodnie z wyrokiem SąduApelacyjnego w Warszawie z 31 marca 2006 r., zabieg medyczny wykonany bez zgody pacjenta jest czynnością bezprawną nawet wówczas, gdy wykonany jest zgodnie z zasadami wiedzy. Potwierdzając jednolitą linię orzeczniczą w danej kwestii, Sąd Naj- wyższy w wyroku z 23 listopada 2007 r. stwierdził, iż w procesie leczenia wola pa- cjenta wyznacza zakres i warunki ingerencji medycznej, zgoda pacjenta na leczenie staje się zatem zasadniczym elementem umoco- wującym aksjologicznie i prawnie działania lekarzy. Pryncypialnycharakteromawianejinsty- tucjiwywodzićnależyrównieżzKonstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy zasadniczej każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonym w ustawie. Jak podkreśla się w doktrynie, wolnością osobistą jest możli- wość swobodnego określania przez jedno- stkę swego zachowania i postępowania – tak w życiu publicznym, jak i prywatnym, nie- ograniczoną przez jakiekolwiek inne czyn- niki ludzkie.Wścisłym związku z wolnością osobistą pozostaje nietykalność osobista, którą można określić jako zagwarantowaną możliwość utrzymywania przez jednostkę swej tożsamości i integralności fizycznej i psychicznej oraz zakaz jakiejkolwiek bez- pośredniejipośredniejingerencjizzewnątrz, naruszającej tę integralność.Art. 47 Konsty- tucji RP gwarantuje natomiast każdemu prawo do ochrony życia prywatnego, rodzin- nego, czci i dobrego imienia oraz do decydo- wania o swoim życiu osobistym. Ostatnie z wymienionych praw określonych we wspomnianym art. 47 ustawy zasadniczej obejmuje również prawo do decydowania o tym,czyiwjakimzakresiejednostkapragnie poddać się opiece lekarskiej. W tym znacze- niu z pewnością materia zgody na przepro- wadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych mieści się w zakre- sie„decydowaniaoswoimżyciuosobistym". Nie ulega wątpliwości, że decydowanie 21. www.krakdent.pl www.dentalspaghetti.pl Planowany program: 07-09 2013 targi Dental Spaghetti Warsztaty, szkolenia praktyczne Konkurs Dentopomoc AD www.targidentamed.pl W programie: targiTargi w Krakowie Sp. z o.o., ul. Centralna 41a, kursy@targi.krakow.pl, tel.: 12 651 90 48, fax: 12 644 61 41 ! ”Co nowego w stomatologii?” z problemami” w praktyce ortodontycznej – 11. 09-10listopada 2012 AD DENTAL TRIBUNE Polish Edition Zgoda na wykonanie zabiegu medycznego – prawa pacjenta i obowiązki lekarza MałgorzataŚwieca,Polska SebastianDuda/Shutterstock.com