Please activate JavaScript!
Please install Adobe Flash Player, click here for download

Dental Tribune Netherlands Edition

14 Reportage dental tribune - netherlands edition September 2012 LATEXALLERGIE Michiel Paping, directeur van Research & Developmentbedrijf Budev BV, vindt het jammer dat er misverstanden bestaan over latexallergie. Sinds 2010 is Pa- ping lid van de normcommis- sie van het Nederlands Norma- lisatie-Instituut (NEN) die zich met medische handschoenen bezighoudt. Hij legt uit dat on- derscheid gemaakt moet worden tussen type I- en type IV-reacties. “Type I betreft een onmiddel- lijke reactie op de allergenen uit het natuurproduct, type IV een uitgestelde reactie op de chemi- caliën die gebruikt worden in het productieproces. Als tegenwoor- dig wordt gesproken over latexal- lergie, of beter gezegd rubbera- llergie, doelt men juist meestal op een type IV-allergie. Nieuwe type I-gevallen komen door de verbeterde kwaliteit, productie- processen en normen namelijk nauwelijks meer voor. Een type IV-reactie kun je echter ook krij- gen van nitril of vinyl. Sterker nog, ik denk dat synthetische rubbers tegenwoordig meer con- tactallergieën veroorzaken dan NRL. Het gaat er immers om wel- ke chemicaliën aan het product- proces zijn toegevoegd.” Prof. dr. An Goossens, werk- zaam aan het UZKU Leuven en expert op het terrein van con- tactallergie, bevestigt dit. “Niet de ruwe, onbewerkte rubber is de oorzaak van allergisch con- tacteczeem van type IV, maar de hulpstoffen die tijdens de fabri- cage worden toegevoegd, zoals vulkanisatieversnellers, week- makers, vulstoffen, antioxidantia en kleurstoffen. Hulpstoffen ko- men in handschoenen van zowel natuur- als synthetisch rubber voor.” De nitrilhandschoen werd al snel de meest gebruikte hand- schoen, ondanks dat het comfort merkbaar minder was dan dat van latex. “Latex vormt zich geheel aan het lichaam, rekt mee en voelt daardoor als een tweede huid. Nitril is daarmee vergeleken toch een plasticachtig materiaal,” al- dus Paping. Diverse onderzoeken bevestigen dat latex hoger scoort op comfort en elasticiteit dan ni- tril. Het goedkope alternatief vi- nyl scoort op deze punten nog la- ger en is voor de tandheelkunde eigenlijk niet geschikt. Bovendien laten plastic handschoenen vol- gens Goossens meer chemicaliën door. Gezien de verkoopcijfers na- men zorgprofessionals deze na- delen voor lief en waren zij zich onvoldoende bewust van de con- sequentie van hun keuzes. De verkoop van latexhandschoenen voor de tandheelkunde zakte in ten gunste van nitril en in min- dere mate vinyl. De discussie over latexallergie verstomde en een tijdlang leek er relatief weinig aan de hand. DUNNER EN GOEDKOPER Enkele jaren geleden werd een aantal cruciale veranderingen in gang gezet. Door onder meer de groeiende economieën in opko- mende landen en de Mexicaanse griep nam de vraag naar medi- sche handschoenen toe en werd de productie flink opgeschroefd. Door de financiële crisis en de beperkte gevolgen van de Mexi- caanse griep ontstond echter een overcapaciteit. Hierdoor daalden de prijzen en zochten producen- ten naar mogelijkheden om op de kosten te besparen. Dit leid- de in 2010 tot de introductie van een lichtere nitrilhandschoen, meestal genaamd ‘soft’ nitril. Hoewel het gewicht van ni- trilhandschoenen voorheen ty- pisch meer dan 5 gram was, nam dit met soft nitril af naar 2,5-3,5 gram. Tegelijkertijd werden de lij- nen korter gemaakt en werd het zogenaamde vulkaniseren op la- gere temperaturen gedaan om energiekosten te besparen. Ook werd het uitlekken verkort of weggelaten. Handelaren spreken lovende woorden over de nieuwe gene- ratie nitrilhandschoen met het ‘hogere draagcomfort’ door de dunnere stof. Sceptici zetten er vraagtekens bij. “Het scheelt in de grondstof- en transportkosten als je dunnere handschoenen fa- briceert en dus ook meer hand- schoenen in een vrachtwagen kunt laden. Maar voor het maken van een dermate dun product en het onder lagere temperaturen vulkaniseren zijn onherroepelijk extra en nieuwe chemicaliën no- dig,” merkt Paping op. “Boven- dien kan het niet anders dan dat dunnere handschoenen slechter scoren op sterkte en doorlaat- baarheid.” Om zijn hypothese te toetsen deed Budev onderzoek met enke- le veel verkochte handschoenen. Na gebruik in het laboratorium werden onheilspellende gele plekken zichtbaar (zie figuur 2). “Vergeet niet dat de tandarts hiermee in de mond van de pa- tiënt zit,” waarschuwt Paping. Contact van de huid met acrylaten, dat vaak in bonding- materiaal zit, kan schadelijk zijn voor de gezondheid. In testen die door Budev zijn uitgevoerd met hun eigen Cleantexx – MPXX- handschoen werd aanzienlijk minder penetratie van onder meer acrylaat waargenomen dan bij de nieuwe generatie nitril- handschoenen. Dit terwijl nitril oorspronkelijk werd aangepre- zen omdat het de hand goed te- gen chemicaliën beschermde. De dunnere uitvoering doet dit voor- deel teniet. Een ander punt waarop de dik- kere nitrilhandschoen voorheen beter scoorde is het gedrag van afdrukmateriaal bij contact met de handschoen. Diverse leveran- ciers adviseren nitrilhandschoe- nen te gebruiken, omdat latex de uitharding negatief beïnvloedt. Onderzoek van Budev wees uit dat door de toevoeging van extra chemicaliën de voordelen van de meeste nitrilhandschoenen zijn weggevallen en sommige latex- handschoenen nu zelfs beter presteren op het gebied van uit- harding. Terug naar de ‘oude’ nitril- handschoen dan maar? Dat blijkt niet zomaar mogelijk. “Voor zo- ver ik weet worden de dikkere en betere varianten alleen nog spo- radisch en voor heel specifieke toepassingen gemaakt,” stelt Pa- ping. “De nitrilfans zullen het met de dunnere variant moeten doen.” De conclusies van Budev wor- den ondersteund door recente cij- fers. “De laatste jaren constate- ren we een opmerkelijke stijging van contactallergie voor rubbe- radditieven, ook door nitrilhand- schoenen,” aldus prof. dr. An Goossens. Zij kan echter nog niet met zekerheid zeggen waaraan de toename van contactallergie te wijten is. “Mogelijk komt dit door een hogere concentratie van toe- gevoegde chemicaliën, of door de aanwezigheid van antimicrobiële middelen die door occlusie van de handschoen voor huidirrita- tie zorgen. Allergene chemicali- en dringen hierdoor makkelijker door in de huid, zodat sensibili- satie kan optreden.” Ook Paping ziet de toename aan allergische reacties in de da- gelijkse praktijk terug. “Ik gaf recentelijk een presentatie aan verschillende assortimentscoör- dinatoren die de grote ziekenhui- zen adviseren. Toen ik ze vertelde over de ontwikkelingen rond ni- trilhandschoenen was de reactie vaak: ‘Oh, dus dát verklaart waar- om we het afgelopen jaar zoveel mensen met rode uitslag hebben gehad.’ Sinds kort zien we dat de beroepsgroep zich, mede door de alarmerende cijfers, zorgen be- gint te maken. Ik vrees deson- danks dat de gemiddelde tand- arts nog weinig over deze kwestie weet.” Het rapport Beroepsziekten in cijfers uit 2011 wijst uit dat het aantal gevallen van ‘echte’ la- texallergie is gedaald van 31 in 2000 naar 4 in 2010. Hetzelfde rapport vermeldt dat latexvrije handschoenen behalve nieuwe contactallergenen een tweemaal hoger lekkagepercentage verto- nen (21,6%). De conclusie is dat “non-latexhandschoenen geen panacee voor de huid zijn.” Daar- tegenover staat dat nitrosaminen uit latexhandschoenen als moge- lijk gezondheidsbedreigend wor- den beschouwd. Sommige van deze handschoenen worden ove- rigens nitrosaminevrij geprodu- ceerd. DE HERRIJZENIS VAN LATEX Intussen evolueert de latexhand- schoen verder en zijn de eiwitten die latexallergie kunnen veroor- zaken in de meeste uitvoerin- gen vrijwel geheel uitgebannen. De concentraties zijn in het al- gemeen zo laag dat een type I-la- texallergie vrijwel uitgesloten is, blijkt uit een recent Fins onder- zoek (Palosuo et al., 2011) met de titel Latex medical gloves: Time for a reappraisal. Deze bevindingen in combinatie met de gebruikers- vriendelijke eigenschappen van latex en de niet eens hogere kos- ten dan nitril, maakt de overstap naar latex op het oog aantrekke- lijk. Goossens is echter terughou- dend met een advies in deze rich- ting. “Het is op dit moment nog niet mogelijk om definitieve uit- spraken te doen over handschoe- nen van natuurrubberlatex waar- uit de proteïnen verwijderd zijn, omdat er onvoldoende ervaring mee is opgedaan,” stelt zij. Bij de uitbraken van allergieën voor la- tex en nitril duurde het immers ook een aantal jaren voordat die aan de oppervlakte kwamen. De tijd zal moeten uitwijzen of de nieuwe generatie latexhand- schoenen het lek daadwerkelijk boven heeft, maar de voortekenen zijn goed. In november 2012 wor- den de resultaten gepubliceerd van een onderzoek van de Eras- mus Universiteit naar de kwali- teit van verschillende typen la- tex- en nitrilhandschoenen. BEWUSTWORDING Hoe moet de mondzorgprofessio- nal zijn keuze bepalen? Goossens benadrukt het belang van neutra- le informatie. “Deze zou via be- roepsverenigingen verstrekt kun- nen worden.” Verder adviseert zij zo veel mogelijk gebruik te ma- ken van no-touch-technieken, zo- als het aanbrengen van afdruk- materiaal met een pistool. Volgens Michiel Paping is een omslag in het denken nodig. “Op de opleiding wordt de nitril- handschoen als ‘de’ handschoen gepresenteerd. Als mondzorg- professionals vervolgens in de praktijk gaan werken, zie je dat zij uit gewoonte dezelfde hand- schoen gebruiken. Wat je vaak ziet, is dat een officemanager of afdelingsassistent een budget krijgt om handschoenen te be- stellen. Die gaat vervolgens op zoek naar de goedkoopste die hij kan vinden, want ja, het zijn maar handschoenen. Het gevolg is dat men in de mondzorg soms goed- kope handschoenen gebruikt waarvan onduidelijk is waar ze vandaan komen. Geloof me, er is heel veel troep op de markt.” Contactallergie door handschoenen groeiend probleem “De risico’s kunnen carrièrebedreigend zijn” > vervolg van pagina 1 “ ” Het imago van latexhandschoenen is altijd besmet gebleven Figuur 1. Typisch geval van type IV-con- tactallergie bij een jonge verpleegkundi- ge. De allergie ontstond door het dragen van latexhandschoenen, maar verergerde toen zij een synthetisch alternatief aan- geboden kreeg. De vrouw heeft inmid- dels moeten stoppen met haar werk als verpleegkundige en is nu administratief medewerker op dezelfde afdeling. Figuur 2. Eén van de populairste nitril- handschoenen van dit moment in de mondzorg. De gele plekken zijn de chemi- sche residuen die door intensief dragen van de handschoenen naar buiten komen. Michiel Paping. Figuur 3. Voorbeeld van achterhaalde marketinginformatie over nitril. Nitrilhand- schoenen veroorzaken tegenwoordig minstens zoveel allergieën als latexhandschoenen, zijn minder sterk geworden en scoren daarom ook slechter op doorlaatbaarheid.