Please activate JavaScript!
Please install Adobe Flash Player, click here for download

Dental Tribune Polish Edition

Praktyka DENTAL TRIBUNE Polish Edition6 Rak jamy ustnej to groźna i pod- stępnie przebiegająca choroba. Późne wykrycie nowotworu po- woduje śmiertelność 50-60% wczasie5lat.Jedennowotwórna 4 wykryte dotyczy pacjenta nie- palącego i niepijącego alkoholu, a odsetek ten stosunkowo szybko rośnie. Rakjamyustnejtodrugiporaku krtani pod względem częstości wy- stępowania w Polsce nowotwór złośliwy rejonu głowy i szyi. W USA zajmuje 6. miejsce pod tym względem wśród wszystkich no- wotworów. Wykrywamy go naj- częściej w III i IV stopniu zaawan- sowania z powodu braku wczesnej diagnostyki przesiewowej dostęp- nej w każdym gabinecie. Rozwija- jący się nowotwór przez bardzo długi czas nie daje żadnych obja- wów. Bagatelizowane są przez le- karzy i pacjentów zmiany poten- cjalnie niebezpieczne, a leczenie owrzodzeń na błonach śluzowych ciągnie się często miesiącami bez należytej diagnostyki i leczenia, podczas gdy nie powinno to trwać dłużej niż 2-6 tygodni. Ryzyko zachorowania na raka dotyczy zarówno osób młodych, niepalących, głównie zakażonych wirusem HPV 16, jak i osób z tzw. marginesu społecznego, czyli nie- dożywionych palaczy i alkoholi- ków, którzy nie dbają o zdrowie. Ryzyko to jest 7-krotnie wyższe u osóbpalącychpapierosyi6-krotnie u alkoholików. Nie wiemy jeszcze, jaki wpływ na zachorowalność na tego typu raka ma e-papieros. Oba te czynniki działają synergistycz- nie, powodując 15-krotnie wyższą zachorowalność w populacji osób narażonych na oba te czynniki w porównaniu do populacji ogólnej. Stwierdzono, że wskaźnik przeży- walności związany jest ściśle ze stadium zaawansowania choroby nowotworowej, dlatego tak istotna jest wczesna diagnostyka. Nowotwór to niekontrolowany rozrost komórek, które tworzą sku- pieniaiguzy.Strukturytemogąna- ruszać ciągłość otaczających tka- nek, przerastać je, ale mogą też tylko je uciskać. Czynniki, zwane rakotwórczymi, generują ten nad- mierny rozrost, co doprowadza do pojawieniasięprocesównowotwo- rowych. Najczęściej raki jamy ustnej lokalizują się w następują- cych miejscach: 30-40% język, 14- 20% dno jamy ustnej, warga/kąt ust, szkliwiak (rak kości wyrostka zębodołowego lub żuchwy), oko- lica trójkąta zatrzonowcowego, dziąsła, podniebienie/łuki podnie- bienno-gardłowe i podniebienno- językowe oraz wewnętrzna strona policzka. Lokalizacja w przedniej części języka, na wardze i dnie jamyustnejzwiązanajestgłówniez paleniempapierosów,jednakobec- ność zakażenia wirusem HPV 16 powoduje zmianę najczęściej spo- tykanej lokalizacji. Przez to coraz częściejspotykamysięznowotwo- rami tylnej części jamy ustnej i gardła oraz okolicy migdałków. Obecnie dostępnych jest kilka metod przesiewowych, wśród któ- rych należałoby wymienić Vel- scope oraz metody z zastosowa- niem monochromatycznego, bia- łego światła, np. lampa diagno- styczna Microlux, które nie są, niestety, zbyt popularne wśród le- karzy. Ze względu na możliwość transformacji nowotworowej szczególną uwagę należy zwrócić nazmianypowstałewwynikuprze- wlekłego drażnienia błon śluzo- wych (niedopasowane, szorstkie protezy, ostre krawędzie wypeł- nień, parafunkcje nagryzowe typu przygryzanie wewnętrznej strony policzka itp.), nawracające stany zapalne (zaniedbania w leczeniu stomatologicznym, zła higiena, za- każenia grzybicze), występowanie białych zmian na błonach śluzo- wych (leukoplakia, liszaj Wilsona itp.). Szczególnie wnikliwie po- winno się diagnozować zmiany o zabarwieniu żywoczerwonym, gdyż istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia groźnego stanu przed- nowotworowego – erytroplazji. Wszelkiezmianynabłonachśluzo- wych jamy ustnej u osób zakażo- nych wirusem brodawczaka ludz- kiegoHPV16powinnybyćszybko i w sposób celowany leczone, gdyż jest to wirus potencjalnie kancero- genny dla komórek błony śluzowej jamy ustnej. Osoby, które zrezygnują z na- łogu(papierosy,cygara,tabaka,żu- cietytoniu)zczasemmająmniejszą szansę na zachorowanie. Osoby, które przewlekle żują wyroby tyto- niowe mają 50-krotnie wyższe ry- zyko rozwoju raka jamy ustnej niż pozostałe. Ten typ nowotworu czę- ściejwystępujeumężczyzn,szcze- gólnie po 40 r.ż., ale od pewnego czasunajliczniejpowiększającąsię grupą chorych są młodzi, niepa- lący, poniżej 30 r.ż. Ma to najpraw- dopodobniej związek z badaniami prowadzonymi przez naukowców z John Hopkins University School of Medicine, którzy twierdzą, że uprawianie seksu oralnego może zwiększaćryzykozachorowaniana raka jamy ustnej. Niektóre zmiany pojawiające się w jamie ustnej predysponują do rozrostu nowotworowego. Prawid- łowo rozpoznane i wcześnie elimi- nowane redukują w znaczący spo- sób ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej. Są to tzw. stany przednowo- tworowe i dysplastyczne. Jedną z najczęściej spotykanych jest biała plama. Leukoplakia, czyli biała plama jest klinicznym określeniem roz- rostunabłonkawielowarstwowego płaskiego, który ulega nadmier- nemu rogowaceniu. W ok. 10% przypadków leukoplakia ulega przekształceniu w raka w ciągu 10- 15lat.Wświetlemonochromatycz- nym Microlux widoczna jest jako silnie odbijająca światło, lśniąca biała plama, przeważnie wyraźnie ograniczona od otoczenia. Erythroplazja to stan przedno- wotworowy, w którym poza zani- kiem błony śluzowej i ścieńcze- niemnabłonkawielowarstwowego płaskiego występują cechy dys- plazji o dużym stopniu zaawanso- wania, w 40% ulega przemianie złośliwej, często jest też trudna do różnicowania z rakiem in situ. W białym świetle Microlux widoczna jest jako ciemnoczerwona, wręcz brunatna plama. Konieczność leczenia resek- cyjno-chirurgicznego nowotwo- rów jamy ustnej prowadzi do upo- śledzenia wyglądu zewnętrznego chorego, utrudnienia w połykaniu jedzenia i śliny, artykulacji mowy oraz zniekształcenia twarzy, dla- tego tak istotna jest świadomość dużego zagrożenia rakiem jamy ustnej u pacjentów oraz lekarzy. 5-letnie przeżycie obserwowane jest u ok.50% pacjentów chorych na raka jamy ustnej, a brak za- przestania palenia po stwierdzeniu występowania raka powoduje u 40%tychosóbpowstaniedrugiego pierwotnego ogniska nowotworo- wego w obrębie górnego odcinka dróg oddechowych i układu pokar- mowego. Ryzyko wystąpienia no- wotworu wzrasta wraz z liczbą dziennie wypalanych papierosów. W 95% jest to rak płaskonabłon- kowy. Wciąż zbyt mała jest świado- mość zagrożeń wynikających z za- niechaniaprawidłowejdiagnostyki i leczenia zmian występujących na błonach śluzowych. Profilaktyka przednowotworowa to przede wszystkim wnikliwa diagnostyka i badanie przez lekarza dentystę nie tylkozębów,aleteżbłonyśluzowej jamy ustnej oraz badanie głowy i szyi. Nowotwory wcześnie wy- krytewIiIIstadiumchorobyiwła- ściwie leczone są w 80% przypad- ków uleczalne. Sposób przeprowadzenia bada- nia powinien być prosty i powta- rzalny, istotnymi elementami są: wywiad ogólnomedyczny, badanie palpacyjne i wzrokowe. Ocena ogólnego stanu zdrowia, wyglądu skóry, kontrola wagi ciała w ostat- nim okresie, określenie stopnia zmęczenia i wstępna ocena kondy- cji psychofizycznej pacjenta ułat- wiapostawienieprawidłowejdiag- nozy wstępnej. Badanie podmio- towe powinno oceniać asymetrię części twarzoczaszki, wygląd skóry, obrzęki tkanek miękkich i przykurcze mięśni w spoczynku. Należy ocenić wygląd warg, szcze- gólnie w okolicy kątów ust i skon- trolowaćwszelkiezgrubieniaiasy- metriepojawiającesiępodczasmó- wienia. U osób starszych czasami pojawia się wypukłość związana z żylakowatością warg, jeśli jednak nieutrudniamowyiwyglądu,tonie jesttozmiana,którąnależyusuwać. Podczas rozmowy z pacjentem na- leży bacznie zwracać uwagę na to, czy mowa nie jest zniekształcona, długoutrzymującasięchrypka(po- wyżej 6 tygodni) wskazuje na ko- nieczność badania laryngologicz- nego, gdyż może sugerować zmiany na strunach głosowych, a kluchowata, niewyraźna mowa wskazywać może obecność zmian patologicznych w postaci guzów w dnie jamy ustnej. Podczasoglądaniabłonyśluzo- wej należy pamiętać o jej dokład- nym osuszaniu gazikiem, gdyż do- piero wtedy kolor i struktura tkanki będą wyraźnie widoczne. Ślina za- legająca w dnie i zachyłkach jamy ustnejwistotnysposóbutrudniaich oglądanie, dlatego przed ogląda- niem błony śluzowej wskazane jest wysuszenie jej poprzez przepłuka- nie jamy ustnej 1% roztworem kwasuoctowego.Szorstkośćbłony śluzowej, twarde skupiska tkanki i jej nieprawidłowa spoistość po- winny zaniepokoić lekarza. Po- liczki należy odciągnąć retrakto- remlublusterkiemidobrzeoświet- lić bardzo silnym światłem. Naj- wcześniejszymi objawami raka jamy ustnej widocznymi przy ba- daniu są zmiany białe i czerwone, Diagnostyka przesiewowa stanów przedrakowych i nowotworów błony śluzowej jamy ustnej w gabinecie MagdalenaPawelczyk-Madalińska,Polska Fundacja do walki z nowotwo- rami jamy ustnej „Z uśmiechem przez życie” powstała w marcu 2011 r., m.in. w celu zwiększania świadomości pacjentów w zakre- sie nowotworów jamy ustnej oraz organizowaniaszkoleńikonferen- cji dotyczących profilaktyki no- wotworowej. Pierwszym dokonaniem Fun- dacji było stworzenie strony inter- netowej www.zusmiechem.org.pl, naktórejumieszczonezostałypod- stawowe informacje o raku jamy ustnejisposobachdiagnozowania, a także baza ośrodków leczących tego typu nowotwory. Wykonano również,wformiekomiksu,ulotkę dla pacjentów informującą ich o tym, czego powinni domagać się podczas wizyty w gabinecie sto- matologicznym. 17-18. września 2011 r., na III Kongresie Kobiet w Warszawie Fundacja miała swoje stoisko, na którym można było otrzymać pod- stawowe informacje dotyczące raka jamy ustnej, a także wykonać badanie wykrywające zmiany pa- tologiczne w jamie ustnej. We wrześniu 2011 r., podczas targów CEDE, dr Magdalena Pawelczyk- Madalińska przedstawiła wykład pt.: „Profilaktyka onkologiczna – jakwystrzegaćsięorazleczyćraka jamy ustnej” i zaprezentowała po- kaz prawidłowego badania jamy ustnej.Zorganizowanotakżeakcję „Czyste ręce – czyste sumienie”. Na stoiskach partnerów Fundacji można było zakupić mydełko- cegiełkę w cenie min. 5 PLN. Zebrana w ten sposób kwota 2391,50PLN w całości została przekazana na cele statutowe Fun- dacji. 26. września 2011 r. odbył się 33. Maraton Warszawski, w któ- rym wziął udział Łukasz Pająk. Dobiegając do mety oraz zbiera- jąc, za pośrednictwem portalu Do- more – zrób więcej dla innych kwotę 570 PLN, wsparł działania Fundacji. 8. października 2011 r. firma Poldent zorganizowała w Warsza- wie wystawę zdjęć wykonanych przez lekarzy dentystów i inne osoby związane ze środowiskiem. Organizator przekazał Fundacji prezentowane zdjęcia, które udało się sprzedać za łączną kwotę 2 450 PLN.28.października2011r.Fun- dacjazorganizowałaIKonferencję poświęconą aspektom związanym z chorobą nowotworową jamy ustnej „Lekarz dentysta lekarzem pierwszego kontaktu w profilak- tyce nowotworowej”. Na Konfe- rencji wykłady wygłosili: dr Magdalena Pawelczyk-Mada- lińska, dr n. med. Robert Balicki, dr hab. n. med. Jolanta Pytko-Po- lończyk oraz socjolog Anna Celej i psycholog Małgorzata Kaczyń- ska. W Konferencji udział wzięło 52 lekarzy z całej Polski. Wykła- dowcy zrezygnowali z honora- rium, wspierając działania Funda- cji. Fundacja zorganizowała rów- nież akcję profilaktyczną dla gabi- netów i gmin, w ramach której 26. listopadawGliwicachwgabinecie dr Ewy Gaś-Szymanowskiej od- były się bezpłatne badania kontro- lnestanuuzębieniaosóbzgłaszają- cych się do gabinetu oraz badania wkierunkuwykrywaniarakajamy ustnej. Akcja ta cieszy się dużym zainteresowaniem i jest kontynu- owana w innych gabinetach w ca- łym kraju. W 2012 r. Fundacja organizuje IIedycjęKonferencji„Lekarzden- tysta lekarzem pierwszego kon- taktu w profilaktyce nowotworo- wej” z nowymi tematami wykła- dów i kontynuuje akcję „Dni otwarte w Twoim gabinecie”. W planach jest również udział w wy- stawie stomatologicznej CEDE z kampanią informacyjną związaną z chorobami nowotworowymi jamy ustnej. Jednym z celów Fun- dacji „Z uśmiechem przez życie” jest ustanowienie w Polsce Dnia walki z nowotworem jamy ustnej. DT „Z uśmiechem przez życie”